Chorwackie kino

Historia kina chorwackiego sięga czasów powstania jugosłowiańskiej kinematografii w 1940 roku, więc bardzo późno w porównaniu do innych krajów Europy Środkowej. Chorwackie kino nie jest uznawane za jedne z najlepszych na świecie, ale niektóre filmy fabularne zostały nominowane do Oskara za najlepszy film zagraniczny, a kilka z nich zdobyło nagrody na największych festiwalach. Chorwaci mogą również poszczycić się dużym wkładem w dziedzinie animacji.

Kino Chorwackie - wczesna historia

W Chorwacji filmy zaczęto kręcić bardzo późno. Pierwsze z nich powstały dzięki amatorom, między innymi Josipa Karamana ze Splitu, a później przez Oktavijana Miletica z Zagrzebia. Główną przyczyną tak słabo rozwiniętego kina w Chorwacji było brak zainteresowania i wspierania jego od strony politycznej, gospodarczej i kulturowej kraju. Przełomem było powstanie Skoly Narodnog Zdravija, gdzie przed II wojną światową wyprodukowano kilka filmów edukacyjnych.

Kino Chorwackie - okres wojny, PRL

W okresie wojennym przez ogromny wpływ Niemiec i Włoszech, w Niezależnym Państwie Chorwackim zaczęto produkować filmy, ale tylko takie, które były akceptowane przez te dwa kraje. Pierwszym znanym filmem był „Straż Na Drini” nakręconym przez Branko Marjanovica, w 1943 roku. Film ten dostał prestiżową nagrodę Golden Lion na Festiwalu Filmowym w Wenecji.
Po upadku NDH, w 1945 roku po zwycięstwie komunistów, przemysł filmowy w Chorwacji bardzo się rozwinął. W 1947 roku w Zagrzebiu powstało Studio Jadran Film. Branża filmowa zaczęła odrywać się okrajów wschodnich i powoli otwierać się na kraje Europy Zachodniej. Kino chorwackie zaczęło współpracować z Amerykanami i w ten sposób powstały eposy historyczne.

Kino Chorwackie - Szkoła Animacji w Zagrzebiu

Zagrzeb zasłynął z własnej szkoły filmowej animacji - Zagrebacka Skola Crtanog Filma. Jednym z najbardziej znanych członków szkoły był pisarz z Czarnogóry - Dusan Vukotic. W 1963 roku został on laureatem Oskara, za krótką animację „Suvogat”. Był on pierwszym człowiekiem nie będącym Amerykaninem, który za film animowany zdobył tak cenioną nagrodę.
Innymi ważnymi osobistościami ze szkoły w Zagrzebiu byli Vatroslav Mimica, który poźniej został reżyserem, i Vlado Kristl, który w latach 60 opuścił Chorwację kiedy to zabroniono mu kręcić nowe produkcje z powodu niezaakceptowanej kreskówki „Don Kichot”.
Szkoła w Zagrzebiu głównie zasłynęła z rewolucji bajek, ponieważ zrezygnowała z elementów wizualnych malarstwa abstrakcyjnego, konstruktywizmu i kubizmu. Animacje te różniły się od bardzo lubianych i słynnych wówczas bajek Disneya.
Reżyserzy ze Szkoły w Zagrzebiu próbowali również swoich sił w nakręcaniu filmów, jednak nigdy nie osiągnęli właściwego poziomu przemysłowego, i ich dzieła nigdy nie zostały uznane.

Kino Chorwackie - koniec lat 50

Filmy Chorwackie często ciężko było odróżnić od filmów tworzonych w byłej Jugosławii. Powodem było swobodne przemieszczanie się aktorów, między tymi państwami. W latach 50 nastąpił przełom i po raz pierwszy kino osiągnęło swój pierwszy szczyt. Najważniejszym reżyserem w tym okresie był Branko Bauer z Dubrownika, którego najbardziej znanym filmem był thriller wojenny „Ne okreci Se, sine”. Został on nakręcony w 1956 roku. Oprócz tego w 1959 roku Bauer nakręcił „Tri Ane”, który został nakręcony w Macedonii. Film ten jest historią o ojcu, który dowiaduje się, że jego córka prawdopodobnie zginęła w czasie wojny. „Wszy u Licem” to inne dzieło Bauera. Uważa się, że jest to pierwszy film nakręcony w Chorwacji, w którym reżyser tak odważnie wypowiada się na temat polityki panującej w byłej Jugosławii.
Innym również znanym reżyserem w tym okresie był Nikola Tanhofer. Jego najlepszym filmem był „H8” nakręconym w 1958 roku. Dramat opowiada o prawdziwej tragedii, w której ginie kilku pasażerów autobusu, podczas wypadku spowodowanego przez kierowcę auta.

Kino Chorwackie - Modernizm

W latach 60 kino chorwackie uległo diametralnej zmianie. Tematyka filmów nie była już taka ciężka, zaczęły powstawać komedie, a o sytuacji politycznej mówiono już otwarcie. Pierwszym modernistycznym filmem był „Prometej s otoka Visevice”, nakręconym przez Vatroslava Mimica. Innymi znanymi klasykami modernizmu były „Rondo” z 1965 roku, który nakręcony został przez Zvonimira Berkovica, oraz „Breza” z 1967 roku, Antego Babaja.
Twórcą śmiesznych komedii był Kreso Golik z filmem „Tko pjeva zlo Ne misli”. Najbardziej znaną czarną klasyką w Chorwacji były „Kajdanki” z 1969 roku którego twórcą był Krsto Papic. Był to bardzo istotny film w historii kina, ponieważ bardzo odważnie mówiono w nim o prawdziwej sytuacji jaka istniała w czasie komunizmu.
Na początku lat 70 Chorwacja uzyskała większą autonomię w kształtowaniu spraw kulturalnych, jednak sytuacja przemysłu filmowego nie poprawiła się. Władze Chorwackie zaczęły kontrolować filmy i z czasem większość odrzucać.

Kino Chorwackie - lata 70 i 80

Świeży powiew powietrza w kinie chorwackim przyszedł pod koniec lat 70 i na początku lat 80. W Szkole, w Pradze uczęszczało dwóch bardzo znanych chorwackich reżyserów: Lordan Zafranoviv i Rajko Grlic.
Najsłynniejszym filmem Grlica był melodramat „Samo jednom Se lubi” z 1981 roku. Najlepszym zaś filmem Zafranovica był „Zawód w 26 Zdjęciach” i „Pad Italije”. Filmy te brały udział w konkursie w Cannes.
Pod koniec lat 80 w Chorwacji zaczęto kręcić filmy takie jak horrory, thrillery oraz filmy o genialnych detektywach.
W latach 90 Chorwacja uzyskała niepodległość, jednak przemysł filmowy przechodził kryzys. Ze względu na wojnę zaprzestano produkcję filmów, a aktorzy zniknęli ze scen teatrów.

Kino Chorwackie - XXI wiek

Po zmianach politycznych w 2000 roku kino chorwackie ponownie rozkwitło. Ten okres nazwano „trzecią złotą erą”. Najpopularniejszymi współczesnymi reżyserami są: Vinko Bresan z komedią „Kako je szczur poco Na otoku mama” (Jak rozpoczęła się wojna na mojej wyspie), i „Marsal” z 1999 roku. Bresan w dramacie wojennym „Świadkowie” po raz pierwszy przedstawił rodaków nie od strony pokrzywdzonej ale od tej drugiej, gdzie popełniali okrutne zbrodnie wojenne. Film został uznany na Festiwalu Filmowym w Berlinie w 2003 roku.
Arsen A. Ostrojć za film „Cudowna noc w Splicie” otrzymał nominację do nagrody Europejskiego Discovery(EFA). Innym wybitnym reżyserem, którego dwa filmy zostały nagrodzone na Festiwalu Filmowy w Berlinie jest Ognjem Svilicic z „Przepraszam Kung-fu” (2004 rok) i „Armin” z 2006 roku.
Obecnie co roku w Chorwacji powstaje od 6 do 9 filmów rocznie. Ministerstwo Kultury współfinansuje produkcję animacyjną i dokumentalną.
Wielu znanych Chorwatów ma udział w światowym kinie, na przykład: Rade Sverbedzija, który zagrał w serialu „Ostry dyżur”, Goran Visnjic, aktorka Mira Furlan znana z ról „Babilon 5” i „Lost”. Ponadto John Malkovich, Eric Bana, Denise Richards i wielu, wielu innych.