Turkmenistan

Wycieczka do Turkmenistanu to pomysł na spędzenie ciekawych i udanych wakacji. Kraj posiada wiele interesujących i wartach zwiedzenia miejsc, a kontakt z surowym, wymagającym klimatem i orientalną kulturą wzbogaci nas o nowe doświadczenia. Z urlopu w Turkmenistanie wrócimy wypoczęci i pełni barwnych wspomnień oraz oryginalnych pamiątek. Można kupić tam słynne dywany wykonywane z farbowanej owczej wełny, elementy tradycyjnych strojów (w tym czapki teleks) oraz jedwab.

Położenie i ukształtowanie powierzchni

      Turkmenistan położony jest nad Morzem Kaspijskim w Azji Środkowej. Graniczy z Afganistanem, Iranem, Kazachstanem i Uzbekistanem. W kraju wyróżniamy pięć administracyjnych regionów nazywanych wilajetami. Są to wilajet achalski z miastem stołecznym Aszchabad, lebapski, daszoguski, maryjski i bałkański.
      Turkmenistan to kraj nizinny, ok. 90% jego powierzchni zajmuje Nizina Turańska, z czego większość to piaszczyste tereny pustyni Kara - Kum (nazwa ta w dosłownym tłumaczeniu oznacza "czarne piaski"). Na południowym - wschodzie znajdują się dwie wyżyny (Badchyz i Karabil) oraz góry Kugitangtau, a na południu, tuż przy irańskiej granicy, góry Kopet-dag z najwyższym szczytem Kuh-e Rize o wysokości 2942 m n.p.m. Nad morzem krajobraz jest urozmaicony: są tam klify, słone bagna, a także płaskie i piaszczyste tereny. W całym kraju rzek jest bardzo mało, najczęściej pojawiają się podczas opadów i wysychają w czasie pokonywania pustyni. Główną stałą rzeką jest Amu-daria; uchodzi ona do Jeziora Aralskiego leżącego między Kazachstanem i Uzbekistanem. Tereny państwa w większości nawadniane są przez liczne sztuczne kanały, wśród których najważniejszy jest Kanał Karakumski. W Turkmenistanie często występują trzęsienia ziemi, jest to obszar aktywny sejsmicznie. Wśród roślin spotkamy tutaj najczęściej gatunki typowo pustynne lub stepowe, ale w górach i dolinach rzek występują również wierzby, topole i drzewa owocowe, a także jałowiec. W górach żyją niedźwiedzie i rysie, a na pustyni węże, jaszczurki, susły, skoczki pustynne i antylopy.

Pokaż cały opis

Klimat

      Turkmenistan znajduje się pod wpływem klimatu kontynentalnego suchego. Na większości obszarów dominuje klimat podzwrotnikowy, jedynie w północnych rejonach przechodzi on w umiarkowany ciepły. Lata są upalne (termometry wskazują wtedy powyżej 30°C, na pustyni nawet 50°, przy czym piasek nagrzewa się do 80°C). Średnia temperatura zimą wynosi -4°C, ale zdarzają się też intensywniejsze mrozy (do -30°). Często pojawiają się burze pyłowe i piaskowe (zwłaszcza wiosną i jesienią), na terenie Turkmenistanu wieje także wiatr fenowy pochodzący z gór - jest ciepły, suchy i gwałtowny, w ciągu zaledwie kilku chwil może podnieść temperaturę o kilkanaście stopni. Warto zabrać ze sobą ubrania osłaniające całe ciało przed piaskiem i słońcem oraz chusty. Pada mało, najwięcej w górach i w rejonach przedgórskich. Dni słonecznych jest bardzo dużo - ok. 250 w ciągu roku.

Historia

      Przez pierwsze tysiąclecie p.n.e. na obszarze Turkmenistanu osiedlali się Partowie, Dachowie i inne ludy irańskie. Położyli oni podwaliny pod późniejsze państwo, zakładali pierwsze miasta, choć większość mieszkała w oazach trudniąc się rolnictwem. W IV wieku p.n.e. ziemie te podbite zostały przez Aleksandra Wielkiego. Następnie część południowych terenów dzisiejszego Turkmenistanu weszło w skład królestwa Partów rządzonego przez dynastię Achemenidów. Powstała wtedy stolica w Nisie. Od VI wieku pojawili się na tych terenach Turcy, a w VII wieku, wraz z islamem, Arabowie. Rozwój rolnictwa i najważniejszych miast przypada na lata między IX i XI wiekiem. Od XI wieku Turkmenistanem władali Turcy Seldżuccy. W XIII wieku ziemie te podbite zostały przez mongolskiego przywódcę Czyngis-chana, później należały do państwa mongolskiego Złotej Ordy. Cześć terytoriów znalazła się pod panowaniem Persji i Uzbeków. Pod koniec XIX wieku Turkmenistan w całości podlegał Rosji. W 1925 roku stał się republiką radziecką. Niepodległym krajem jest od 1991 roku.

Atrakcje turystyczne

      Aszchabad, największe miasto kraju, leży na południu Turkmenistanu. Powstało w 1881 roku, wcześniej znajdowała się tu wioska o tej samej nazwie. Stolicą zostało w 1924 roku. W 1948 roku zostało w części zniszczone przez duże trzęsienie ziemi - zginęło wówczas kilkadziesiąt tysięcy ludzi. Miasto jest czyste i przyjazne, szybko się rozwija, powstają tu nowoczesne budowle i ośrodki nauki oraz kultury. Największą atrakcję turystyczną stanowią ciekawe muzea. Najważniejsze jest Muzeum Narodowe poświęcone historii i przyrodzie oraz Muzeum Sztuki z imponującą ekspozycją tkanych w tradycyjny sposób dywanów. Znajduje się tam niesamowity, wykonywany przez wiele pokoleń, ogromny dywan ważący prawie 900 kg i zajmujący powierzchnię 193,5 m². W pobliskim sklepie istnieje możliwość zaopatrzenia się w prawdziwe turkmeńskie dywany. Poza tym w mieście warto zobaczyć meczet Ertugrul Gazi, wysoki na 75m Łuk Neutralności, złoty pomnik byłego prezydenta Saparmurata Niyazova, pomnik poświęcony ofiarom pamiętnego trzęsienia ziemi oraz okazały Pałac Turkmenbaszy, czyli siedzibę kancelarii prezydenta. Zakupów dokonamy na największym w kraju bazarze.
      W okolicy można podziwiać największy kanał nawadniający na świecie, kanał Karakumski, podziemne jezioro i pieczary Bachardeńskie. Niedaleko Aszchabad znajdują się wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO ruiny miasta starożytnych Partów, Nisy. Przypuszcza się, że miasto powstało w VI wieku p.ne. Zwiedza się pozostałości świątyni, skarbca, warowni, fragmenty murów i budowli zamieszkiwanych przez irańskich władców z dynastii Arsacydów. Będąc na południu kraju, warto zajrzeć do dwóch oaz: Saraghs, gdzie zobaczymy pochodzące z XI wieku mauzoleum Abu Fazla, przywódcy religijnego, oraz do oazy Abiverd z również XI - wiecznym mauzoleum filozofa Abu Said Meyhene. Starożytne ruiny oraz XV - wieczny meczet podziwia się miejscowości Anau znajdującej się na granicy z Iranem. Prowadzone tam wykopaliska archeologiczne zaowocowały znaleziskami datowanymi na 2300 r. p.n.e. Koniecznie zwiedzić trzeba ruiny miasta Marw, znajdujące się pobliżu nowego miasta noszącego nazwę Mary. Marw współcześnie wpisane zostało na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Kiedyś znajdowało się ono na trasie średniowiecznej drogi handlowej nazwanej jedwabnym szlakiem. W XII wieku było największym miastem świata. Z historią tego miejsca oraz z archeologicznymi znaleziskami zapoznamy się w Muzeum Historii w Mary.
      Przy granicy z Uzbekistanem usytuowane jest drugie pod względem liczby ludności miasto w Turkmenistanie, Türkmenabat. Znajduje się tu port rzeczny, to także ważny węzeł kolejowy (miasto założono, gdy pod koniec XIX wieku budowano kolej transkaspijską). Warto udać się do Muzeum Historycznego i Etnograficznego oraz do odznaczającego się oryginalną architekturą Mauzoleum Astan Baby. Kolejnym wartym uwagi miastem w kraju jest Türkmenbaşy (Turkmenbasza) - port nad Morzem Kaspijskim. Tam podziwiać można wystawę poświęconą dawnym czasom państwa oraz pobliską oazę Deknistan z XV - wiecznymi ruinami. Na północy w pobliżu dużego miasta Daszoguz znajduje się bardzo interesujące miasto Köneürgenç, nazywane również Kunia-Urgencz. Jego zabytki zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Reprezentacyjnym obiektem Kunia-Urgencz jest wysoki na 60m minaret Kutlug-Timur pochodzący z XI wieku. Oprócz tego podziwia się mauzolea z XIII wieku, XIV - wieczne mauzoleum Turabek-Khanum i mauzoleum Il Arslan. Nad morzem warto zobaczyć rejony zatoki Kara-Bogaz Goł. Dziś jest ona właściwie wysychającym jeziorem, wokół którego znajdują się malownicze klify i kaniony. Jezioro jest miejscem eksploatacji soli glauberskiej. Można również zorganizować wycieczkę do któregoś z siedmiu rezerwatów przyrody. W rezerwacie Repetek, znajdującym się w odległości ok. 70km od Türkmenabatu, zobaczyć można krokodyle pustynne.

Noclegi

      Podróżni zwiedzający Turkmenistan mogą zatrzymywać się wyłącznie w hotelach usytuowanych w większych miastach. W Ashgabadzie znajdziemy czterogwiazdkowe hotele oraz pięciogwiazdkowy. W kraju brak jest campingów i innych możliwości zakwaterowania.

Kuchnia

      Miejscową specjalnością jest danie nazwane kiufta-szurpa - to gęsta zupa warzywno - mięsna na kościach baranich i z pulpetami z jagnięciny. Popularne są także kotlety jagnięce z warzywami (lula-kebab) oraz pilaw, czyli ryż z warzywami i baraniną lub rybami. Jada się dużo mięsa (głównie baraniego, ale też dżejrany - gazeli oraz wielbłądów), do gotowanych warzyw obowiązkowo dodaje się obficie cebulę. Warto spróbować drożdżowych rogalików z owocem churmy. Do większości dań serwuje się popularny na całym kontynencie chleb drożdżowy naan wypiekany z białej mąki. Kuchnia w Turkmenistanie jest prosta (używa się mało przypraw, dania nie są też zbyt skomplikowane w przygotowaniu), ale sycąca. Czerpie z kulinarnych tradycji Azji Centralnej, w więc nawiązuje do smaków z państw sąsiednich: Kazachstanu, Uzbekistanu, Afganistanu, a także Turcji. W restauracjach i barach szybkiej obsługi skosztować będziemy mogli m.in. smacznych szaszłyków, samosów i dań rosyjskich.

Informacje praktyczne

      74% ludności zamieszkującej Turkmenistan to Turkmenii. Wśród mniejszości największą grupę stanowią Uzbecy i Rosjanie, a także Kazachowie, Ukraińcy, Azerbejdżanie i Ormianie. Językiem urzędowym i powszechnie używanym jest turkmeński, chociaż większość ludności mówi również płynnie po rosyjsku. Rosyjski to także główny język w porozumiewaniu się z obcokrajowcami. Angielski znany niemal jest tylko w hotelach i ewentualnie w większych miastach wśród młodszej części społeczeństwa. Główną religią kraju jest islam (ponad 90% ludności to muzułmanie sunniccy). Sporą grupę wyznaniową stanowią również wyznawcy prawosławia. Walutą obowiązującą na terenie Turkmenistanu jest manat turkmeński dzielący się na sto tenge (euro to w przeliczeniu 18527 manatów, polski złoty to 4509 manatów).
      Przed wyjazdem nie ma obowiązkowych szczepień, chociaż można zaszczepić się przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B, błonicy, tężcowi i polio. Poza ryzykiem pospolitych kradzieży, kraj jest stosunkowo bezpieczny. Dla turystów z Polski istnieje obowiązek wizowy. Dokument taki zostanie wydany przez konsulaty i ambasady Turkmenistanu jedynie w przypadku, gdy posiadamy oficjalne zaproszenie od osoby prywatnej lub jakiejś instytucji. Zaproszenie potwierdzone musi zostać przez Urząd Migracyjny Turkmenistanu. W Polsce nie ma ambasady Turkmenistanu, najbliższe funkcjonują w Berlinie, Moskwie, Kijowie i Mińsku. Jeśli planujemy o wizę ubiegać się przy wjeździe do Turkmenistanu - a jest to możliwe tylko na lotnisku w stolicy lub w głównym porcie morskim w Turkmenbaszy -informacja taka musi zostać zawarta w zaproszeniu. Wizy posiadają rożne okresy ważności, można wykupić np. 10 - dniowe, 20 - dniowe albo ważne przez kilka miesięcy. Na wydanie tego dokumentu poczekamy od 4 - 10 dni. Po przyjeździe na miejsce turystów obejmuje obowiązek meldunkowy (formalności dopełnić należy w ciągu 72 godzin od przyjazdu).

Dojazd i podróżowanie po kraju

      Głównym międzynarodowym lotniskiem w kraju jest port lotniczy Aszchabad oddalony ok. 10km od centrum stolicy. Dolecimy tam m.in. z Londynu czy Frankfurtu. Lotnisko obsługuje również połączenia ze Stambułem, z Mińskiem, Moskwą, Pekinem, Dubajem i Bangkokiem. Pociągiem do Turkmenistanu dojedziemy z Rosji. Z największego portu nad Morzem Kaspijskim - Baku - pływa prom do turkmeńskiego portu w Turkmenbaszy.
      Na miejscu możemy poruszać się pociągiem i autobusami, poleca się też samolot - połączenia między poszczególnymi miastami są dość częste, a bilety tanie. Dużym utrudnieniem w zwiedzaniu kraju jest konieczność zdobywania specjalnych pozwoleń na wjazd na tereny przygraniczne i wojskowe, a na wielu z nich znajdują się interesujące pod względem turystycznym miejsca. Pozwolenia wydaje Urząd Migracyjny, na dokument taki czeka się do dwóch tygodni. Dużym ułatwieniem jest wykupienie wycieczek oferowanych przez biura podróży - wydają oni wtedy od razu zarówno zaproszenia niezbędne do uzyskania wizy na przyjazd, jak i pozwolenia na zwiedzanie niektórych specjalnie strzeżonych rejonów. Pozwolenie wymagane jest m.in. w Karakala, Kojtendag, Serhetabad i Magdanly.