Kuchnia chorwacka

Przy opisywaniu zwyczajów kulinarnych w Chorwacji, należy mieć na uwadze szczególne położenie geograficzne państwa. Śródziemnomorski, łagodny klimat od wieków gwarantował udane zbiory, a Adriatyk - pełen ryb i owoców morza - zapewniał pożywienie.
Na terenach współczesnej Chorwacji spotkamy się ze śladami kultur starożytnych Greków i Rzymian. Wnikliwi obserwatorzy dopatrzą się także wpływów tureckich, węgierskich, a nawet austriackich. W menu bałkańskich restauracji widnieją zarówno potrawy kuchni śródziemnomorskiej jak i kontynentalnej. Przecież gulasz, pieczeń wieprzowa, czy szarlotka to typowe dla kuchni chorwackiej dania rodem z Europy Środkowej.
Chorwacka kuchnia należy do niezwykle zróżnicowanych. Inne potrawy będą charakterystyczne dla położonej na północy Slawonii, inne dla Dalmacji, a jeszcze inne kulinarne zwyczaje panują w regionach górskich. Inne specjały znajdziemy w jadłospisie na Istrii, inne na obszarze Liki, a jeszcze co innego w stolicy kraju. Jednak w zdecydowanej większości regionów, oprócz Dalmacji, przeważają dania mięsne - z reguły dość ciężkie i tłuste.

Nabiał i zupy

Jeśli chodzi o nabiał, najbardziej znanym w całym kraju (i nie tylko!) specjałem jest tzw. paski sir, czyli twardy, owczy ser z wyspy Pag. Na Półwyspie Istria wegetariańską specjalnością są dzikie szparagi i trufle, a także zupa istrian.
Innymi, godnymi polecenia zupami są zagorska juha (czyli po prostu zupa ziemniaczana) podawana z drobno pokrojoną parówką i grzankami, a także juha od gljiva, czyli tłumacząc na polski zupa grzybowa z kaszą gryczaną.
Popularnym przysmakiem jest też žganci znane również jako pura w Dalmacji i w górach, palenta na wybrzeżu i na Istrii oraz jako sterz w Austrii. Žganci przyrządzane jest z zagotowanej mąki kukurydzianej i oliwy.

Dania mięsne

Specjalnością pochodzącą z północy kraju jest pieczeń wieprzowa - koniecznie nafaszerowana aromatycznymi śliwkami oraz duszona w lokalnym winie. Na uwagę zasługują również sznycle cielęce z okolic Liki (lički odresci) , gotowane żeberka z chrzanem (kuhana svinjska rebra s hrenom) oraz samborskie kiełbaski czosnkowe i kaszanka zapiekana w kiszonej kapuście.
Bliżej należałoby się przyjrzeć dawnym, zachowanym do dziś kulinarnym zwyczajom. Jednym z nich jest rytuał zarzynania świni, zwany przez Chorwatów kolinje. Na czym polega jego specyfika? Chorwaci każdy kawałek świńskiego mięsa muszą wykorzystać. Np. mięso z nóżek formuje się w solidne, okrągłe kształty i układa się je warstwowo w drewnianych beczkach wraz z osoloną wodą, czosnkiem i pieprzem przygotowując je w ten sposób do wędzenia. Tłuszcz zaś topiony jest w ogromnych kotłach, a pozostałe po ugotowaniu kawałki, czyli skwarki (čvarci) podaje się na śniadanie wraz z kanapką lub z zimą śmietaną.
Innymi potrawami z wieprzowiny jest krvavica i tlačenica - głowizna, zmieszana z krwią i wsadzona jako nadzienie do jelita lub żołądka świni.
Inny rodzaj mięsa preferują mieszkańcy Slawonii. Tam na każdym stole gości gulasz pasterski tzw. Slawoński Čobanac. Jest on przygotowywany z jagnięciny, ostrej papryki, ziemniaków, pomidorów oraz białego wina. Niektórzy tuż przed podaniem dodają również kwaśną śmietanę. Według tradycji gulasz sporządza się w kociołku, nad naturalnym ogniem.
Natomiast W Zagorju najchętniej jadanym mięsem jest indyk, którego - wierząc miejscowym podaniom - smakowała sama brytyjska królowa.

Ryby

Tradycja potraw rybnych sięga w Chorwacji czasów prehistorycznych. Podobno już w neolicie przyrządzano tu karpia, o czym świadczyć mają liczne odkrycia archeologiczne - np. pradawne haczyki. Mówi się nawet, że ludy, które dawniej zamieszkiwały ten teren czciły Matkę Karpia, jako swojego przodka. Dziś do najpopularniejszych dań rybnych należą: ryba po amatorsku (z suma i karpia), paprykarz rybny (karp, szczupak, sum) oraz pikantny gulasz.
Do sporządzenia pierwszej z wymienionych potraw oprócz wspomnianych wyżej gatunków ryb potrzebna jest biała cebula, czosnek, pomidory, makaron, czerwona papryka oraz oliwa. Pomidory oraz drobno posiekany czosnek wrzuca się do kotła, poczym dodaje się rybę (ogon i głowy) i gotuje przez ok. 1,5 godziny przyprawiając zupę dla smaku. Na końcu dolewana jest oliwa. Gotowe danie podaje się zazwyczaj z makaronem.
Zaś pikantny gulasz rybny (fiš papryka) to posiłek o niezwykle bogatej tradycji. Dziś przyrządza się go w sposób, jaki praktykowany był tysiące lat temu przez pierwszych mieszkańców ziem dzisiejszej Chorwacji. Nad ogniem wiesza się głęboki kocioł, w którym w żadnym wypadku nie wolno zamieszać. Potrawa powinna składać się z minimum trzech gatunków ryby w tym suma, szczupaka i karpia. Kawałki ryby i drobno posiekanej cebuli układa się w garnku warstwami, a na wierzch kładzie się pomidory. Wszystko zalane jest we wrzątku, przyprawiane słodką papryką.
Innym tradycyjnym chorwackim przepisem jest receptura na ajvar - czyli niezwykle aromatyczny, gęsty sos. Do jego sporządzenia potrzebna jest papryka, czosnek, bakłażany, oliwa oraz ocet, sól i pieprz. Pokrojoną paprykę i bakłażany gotuje się w wywarze z 0,7 l wody i 250 ml octu z dodatkiem odrobiny oliwy. Po 5 minutach wywar jest odcedzany i dodaje się zmielone warzywa. Wszystko gotuje się około godziny. Gdy masa zgęstnieje wrzucamy posiekany czosnek oraz doprawiamy dla smaku gotując kolejne 10 minut. Przysmak podajemy jako przystawkę bądź dodatek do pieczywa.

Napoje i trunki

Chorwacja znana jest nie tylko ze względu na swe walory turystyczne, ale także ze względu na produkowaną tu śliwowicę. Šljiva, czyli 70% napój alkoholowy produkowany jest z zacieru ze śliwek węgierek, który leżakuje w dębowych beczkach przez ponad dwa lata. Również słynne rakije to: lozowacza - rakija z winogron oraz travarica - lozowacza z ziołami.
Kraj słynie też ze znakomitych win. Szacuje się, że winorośl na tych terenach uprawiana jest od przeszło 6 tysięcy lat. Wyróżnić należy pochodzące z Półwyspu Istria purpurowo-czarne wino Teran oraz wino w kolorze miodu - Malvasija. I choć winnice znajdziemy zarówno na wybrzeżu, w Dalmacji, jak i na północy kraju - to nie sposób wymienić wszystkich gatunków tego wyśmienitego trunku. Jedno jest pewne - każdy znajdzie tu coś dla swojego podniebienia.