Iran

O Iranie mało wiemy. Kojarzy się głównie z konfliktami zbrojnymi, terroryzmem, często mylony jest z sąsiednim Irakiem. Panuje równie powszechne, co błędne przekonanie o tym, że wycieczka do tego państwa może być bardziej niż w innych częściach świata niebezpieczna, a jego mieszkańcy żyją według dziwnych i surowych zasad. Tymczasem Iran jest krajem, który niejednego może zachwycić. O szczególnych walorach turystycznych decyduje urozmaicone ukształtowanie geograficzne, w tym dostęp do morza, piękne plaże i liczne tereny górzyste, a także bogata historia, która pozostawiła po sobie setki wspaniałych zabytków. Być może tubylcy, w zdecydowanej większości wyznawcy islamu, kierują się odmiennymi niż w Europie zwyczajami, co przejawia się przede wszystkim w specyficznym podejściu do religii, podziału na płeć, ubioru (kobiety m.in. noszą obowiązkowe chusty na głowie) i wielu innych sfer codzienności, to jednak są narodem gościnnym, przyjaznym i ciekawym opowieści o rodzinnych stronach przyjezdnych. Jest to kraj bezpieczny, choć – jak wszędzie – w czasie podróży należy zachować podstawowe środki ostrożności i zdrowy rozsądek.

Położenie, ukształtowanie powierzchni i klimat

      Iran to jedno z państw Bliskiego Wschodu. Graniczy Irakiem, Turcją, Armenią, Azerbejdżanem, Turkmenistanem, Afganistanem, Pakistanem, a także Morzem Kaspijskim na północy, a na południu i zachodzie z Zatoką Perską i Zatoką Omańską. Większość terenów zajmują wyżyny i góry, m.in. góry Zagros, Kurdystańskie i Elbrus z najwyższym szczytem, wulkanem Demawend (5604m n.p.m.). Znajdują się tam także rozległe pustynie: Wielka Pustynia Słona i Pustynia Lota. Wybrzeża różnią się od siebie – brzegi Morza Kaspijskiego są piaszczyste, Zatoki Omańskiej klifowe, a Zatoki Perskiej bagniste.
      Klimat występuje tam kontynentalny suchy, jest także bardzo zróżnicowany. Nie bez przyczyny o Iranie mówi się, że to "kraj czterech pór roku", czyli skrajnie różnych warunków atmosferycznych występujących w tym samym czasie w różnych regionach państwa. Północ jest chłodniejsza, choć podczas lata wszędzie jest bardzo gorąco – na południu temperatura może osiągać nawet do 55 stopni Celsjusza i przy planowaniu wypoczynku w tej części Iranu najlepiej jest wybrać miesiące zimowe. Umiarkowana pogoda, najbardziej sprzyjająca zwiedzaniu całego kraju, występuje wiosną i jesienią.

Pokaż cały opis

Historia

      Do początku XX wieku (dokładnie do 1935 roku) na tereny wchodzące w skład dzisiejszego Iranu mówiło się Persja. Od ponad 1000 lat p.n.e. zamieszkiwana była przez plemiona Persów. Między VI a IV wiekiem p.n.e. znajdowała się pod panowaniem dynastii Achemenidów, z której to pochodzili słynni władcy tacy jak Cyrus II Wielki i Dariusz I Wielki. Stworzyli oni potężne imperium, które upadło w 331 r. p.n.e., kiedy w czasie bitwy pod Gaugamelą władcą Persji mianował się Aleksander Wielki. Później władali nią także Sasanoidzi, aż w VII wieku Persowie zostali podbici przez Arabów, a dominującą religią stał się islam. Od IX wieku na ziemiach tych panowało tureckie plemię Seldżuków. W XII wieku Persja została w okrutny sposób zniszczona w wyniku najazdu mongolskiego. Państwo wracało do swojej dawnej świetności pod panowaniem Abbasa I Wielkiego w XV wieku. Wiek XIX przyniósł coraz większe wpływy z zachodu i zależność od państw europejskich. Lata 1921 do 1941 to okres panowania szacha Rezy Chana, który zdobył władzę w wyniku zamachu stanu. Od lat 60. nastąpił okres reform gospodarczych, politycznych i kulturowych (większe otwarcie się na zachód) oraz czerpanie zysków z ropy naftowej. W latach 80. Iran trawiony był przez wojnę z Irakiem. Lata 90. to kolejne reformy, rozluźnienie obyczajów i rozwój turystyki.
      Starożytna Persja i współczesny Iran przez wszystkie wieki swojego istnienia nękane były wieloma najazdami i konfliktami zbrojnymi. Pomimo tego, mieszkańcom i kolejnym dynastiom panującym, udało się osiągnąć bardzo wysoki poziom rozwoju polityki i gospodarki, wytworzyć wspaniałą, barwną kulturę oraz zwyczaje, a także zachować ciekawą tradycję i niezliczone zabytki.

Atrakcje turystyczne, stolica

      Najnowocześniejszym i największym miastem Iranu jest Teheran, stolica kraju. Posiada niezwykły klimat, wiele ciekawych sklepów i kawiarni. Kolorowy tłum ludności miejscowej i przyjezdnej oraz połączenie nowoczesnych akcentów z orientalną atmosferą na każdym robi zawsze duże wrażenie. Warto tam zobaczyć przede wszystkim największy w Iranie bazar i wybrać się do muzeów: Narodowego, Muzeum Klejnotów i Sztuki Islamskiej oraz Współczesnej. Ciekawe zwłaszcza jest Muzeum Wojskowe, w którym interesująca jest ekspozycja poświęcona umundurowaniu żołnierzy irańskich od czasów dynastii Achemenidów (panującej od 550 roku p.n.e.) aż do wojny irańsko – irackiej w latach osiemdziesiątych XX wieku. Największą atrakcją turystyczną jest wieża Azadi (z perskiego "wolność"), obecny symbol miasta, która wybudowana została w 1971 roku.
      Okazałe i bogato zdobione są kompleksy pałacowe. Golestan Palace to dawna rezydencja dynastii Qajar. Wizyta w tym miejscu to niezwykłe estetyczne przeżycie – kompleks znajduje się na terenie wspaniałego parku, a elewacje budynków wyłożone są ceramicznymi płytkami. W ich środku znajdują się sale wykończone lustrami, a w wśród motywów ozdobnych dominują akcenty roślinne i sielskie scenki na akwarelach. Można powiedzieć, iż to swoisty perski odpowiednik europejskiego stylu rokoko. Kolejnym wartym zwiedzenia jest położony u stóp gór Alborz zespół pałacowy Sa’d Abad, w którym przebywał Mohammad Reza Pahlawi, ostatni szach Iranu. Na terenie 102 hektarowego parku, w którym rosną ogromne, liczące nawet kilkaset lat drzewa, znajduje się obecnie 15 muzeów. Pałac Biały, w którym szach mieszkał, nie jest otwarty dla zwiedzających, ale można wejść do środka Pałacu Zielonego (szach przyjmował tutaj najważniejszych gości).
      W niewielkim oddaleniu od centrum zlokalizowany jest kompleks Beheste Zahra, mauzoleum Imama Chomeiniego i Cmentarz Wojenny, na którym pochowani zostali walczący podczas wojny w latach osiemdziesiątych. Grób islamskiego przywódcy znajduje się w okazałym hangarze, w którego wnętrzu Irańczycy nie tylko modlą się, ale także odpoczywają spędzając czas na rodzinnych piknikach, co turystów często wprawia w zdumienie.

Atrakcje turystyczne, poza stolicą

      Za jedną z najdawniejszych stolic Persji uważa się miasto Hamadan zbudowane w VIII wieku p.n.e. Znajduje się tam wiele zabytków, głównie plac Imama Chomeiniego, ruiny starożytnej stolicy, domniemany grób biblijnej Estery oraz grób średniowiecznego uczonego Awicenny.
      Niezwykłą atrakcję stanowią kresowe jaskinie Ali Sadr znajdujące się 100km od Hamadan. To miejsce zwiedza się pływając po podziemnym, głębokim jeziorze. W pobliżu miasta Zanjan znajduje się Tron Salomona, czyli Takht-e Soleiman, wpisany na listę światowego dziedzictwa UNESCO. Podziwiać można tu świątynie zoroastryjskie, gdyż było to religijne centrum wyznawców tej religii za czasów panowania Sasanidów, a także dawny pałac mongolskiego władcy z dynastii Ilkhanate.
      Najsłynniejszym turystycznie miastem Iranu jest Isfahan. Tam odwiedzić trzeba plac Imama Chomeiniego z XVII wieku, meczet Imama z 1629 roku oraz pałac Ali Qapu. Na podróżnych duże wrażenie robią mosty: Most Trzydziestu Trzech Łuków z XVII wieku i Chubi. Meszhed to święte miasto, miejsce licznych pielgrzymek. Warte zwiedzenia jest tutaj przede wszystkim Mauzoleum Imama Rezy. Święte miasto to także położone w środkowym Iranie Qom, w którym znajduje się grób Fatimy, siostry Imama Rezy. Rozległe ruiny starożytnego miasta znajdują się na terenie Persepolis, założonego w 518 roku p.n.e. z polecenia Dariusza I Wielkiego.
      Oprócz zwiedzania niezliczonych zabytków, w Iranie można również spędzić satysfakcjonujący urlop odpoczywając na licznych plażach lub odbywając wycieczki promami na malownicze irańskie wyspy, np. wyspę Qeszm, wyspę Kisz czy Hormoz. Turystów przyciągają zwłaszcza wybrzeża Morza Kaspijskiego.
      Na północy ciągną się malownicze górskie trasy pasma Alborz – to popularne miejsce na uprawianie trekkingu i narciarstwa.

Informacje praktyczne

      Iran jest krajem zamieszkiwanym przez kilka grup etnicznych. 51% ludności stanowią Persowie, 24% Azerowie, pozostałe to m.in. Kurdowie, Arabowie, Gilaki i Turkmeni. Z owej wielonarodowości wynika również wielość używanych na co dzień języków – oficjalnym jest perski, ale mówi się także po turecku, kurdyjsku i arabsku, a w miejscach typowo turystycznych porozumieć można się po angielsku. Warto pamiętać, że w Iranie obowiązuje kalendarz inny niż gregoriański. Lata liczone są od roku 622, kiedy to Mahomet uciekł z Mekki do Medyny. Pierwszym dniem roku jest początek wiosny.
      Jeśli planujemy po Iranie poruszać się samochodem, konieczne jest międzynarodowe prawo jazdy. Przed wyjazdem do Iranu najważniejsza dla wczasowiczów z Polski jest wiza. Można zdobyć tranzytową, ważną 7 dni lub turystyczną, ważną przez 30 dni. Po jej wydanie należy udać się do ambasady Iranu w Warszawie – formalności tych nie można załatwić na miejscu przy przekraczaniu granicy, trzeba o tym pomyśleć wcześniej. Paszport musi być ważny w tym samym czasie, w którym jest ważna wiza. Będąc w Iranie, wizę można przedłużyć, chociaż nie jest to proces prosty i szybki, więc lepiej tego unikać. W Teheranie znajdują się dwa lotniska międzynarodowe (Mehrabad i Imam Khomeini International Airport). Dolecieć można tam z przesiadkami na lotniskach m.in. w Londynie, Mediolanie, Wiedniu czy Stambule.

Zdrowie, szczepienia

      Przybywając do Iranu, podróżni najczęściej narażeni są na dolegliwości ze strony przewodu pokarmowego, przede wszystkim na tzw. biegunkę podróżnych. Należy unikać spożywania niemytych owoców i nieprzygotowanej wody. Zaleca się przed wyjazdem sczepiania ochronne (które jednak nie są obowiązkowe), przeciwko tężcowi, błonicy, odrze, durowi brzusznemu i żółtaczce typu A i B. Zaświadczenia o szczepieniu przeciwko żółtej gorączce muszą posiadać osoby przybywające do Iranu z krajów zagrożonych wystąpieniem tej choroby. Na południowym wschodzie istnieje ryzyko malarii, należy pamiętać o tym zwiedzając tę część kraju i odpowiednio się wcześniej zabezpieczyć (można kupić tabletki przeciwmalaryczne).

Noclegi i kulinaria

      Baza noclegowa jest w Iranie dobrze rozwinięta. W miejscach popularnych turystycznie znajdziemy wiele hoteli i apartamentów o zróżnicowanym standardzie, wakacje można spędzić wybierając wśród licznych ofert last minute, first minute i all inclusive proponowanych przez biura podróży. Najtańszymi, ale również najmniej wygodnymi miejscami noclegowymi są wieloosobowe sale w tzw. domach podróżnego, czyli mosaferhane. Na wybrzeżu Morza Kaspijskiego można również zatrzymać się w kwaterach prywatnych.
      Kuchnia irańska oferuje wiele specjałów. Oprócz licznych pizzeri, barów i fast foodów, w których zjemy międzynarodowe potrawy, warto zasmakować miejscowych dań. Popularne są gęste zupy warzywne, kebaby przygotowywane w wielu różnych wariantach i kompozycjach, często popijane białym, słonym, mlecznym napojem z przyprawami nazywanym dugh oraz ryż z mięsem i przyprawami. Wspaniale smakuje irański chleb, sangak, oraz lokalne słodkości: tzw. falude, nitki z cukru w soku melona lub z cytryny i cukier z szafranem na patyku.
      Na rozległych bazarach uderzy nas mnogość kolorów i zapachów, woń niezliczonych przypraw, w których dominować będzie szafran, kurkuma i cynamon. Tam też zaopatrzyć można się w daktyle i pistacje. Irańskie smakołyki mogą stać się miłymi, aromatycznymi pamiątkami, które przywołają wspomnienia z udanych wakacji i sprawią, że z pewnością będziemy chcieli powrócić w tamtejsze piękne, słoneczne rejony.